İskelede Rüzgar Yükü ve Sabitleme Yöntemleri: Devrilmeyi Önleme Rehberi
İskeleler, yüksekte güvenli çalışma ortamları sağlamak üzere tasarlanmış olsa da, doğa koşullarının, özellikle de rüzgarın yıkıcı etkisi altında kalabilirler. Göz ardı edilen rüzgar yükleri, iskelelerin devrilmesine, çökmesine ve felaketle sonuçlanan kazalara yol açabilir. Bu nedenle, iskelelerde rüzgar yükü yönetimi ve doğru sabitleme yöntemleri, can güvenliği ve projenin devamlılığı için hayati bir öneme sahiptir.
Peki, rüzgar iskeleyi nasıl etkiler ve bu riski ortadan kaldırmak için hangi sabitleme yöntemleri kullanılır?
Rüzgar Yükü Nedir ve İskeleyi Nasıl Etkiler?
Rüzgar yükü, rüzgarın bir yüzeye uyguladığı dinamik basınç ve emme kuvvetidir. İskeleler, geniş yüzey alanları nedeniyle rüzgarın doğrudan etkisine maruz kalan yapılar arasındadır. Rüzgarın iskele üzerindeki başlıca etkileri şunlardır:
- Devrilme (Yanal Kuvvet): Rüzgarın iskelenin geniş yüzeyine uyguladığı itme kuvveti, iskelenin tabanı etrafında bir devrilme momenti oluşturur. Bu, iskelenin temelinden ayrılarak yan yatmasına veya tamamen çökmesine neden olabilecek en büyük risktir.
- Burulma (Torsiyon): Özellikle köşe dönüşleri veya farklı genişlikteki iskele sistemlerinde, rüzgarın düzensiz etkisi iskelenin kendi ekseni etrafında burulma gerilmelerine yol açabilir.
- Titreşim ve Salınım: Rüzgarın sürekli etkisi, iskelede titreşim ve salınımlara neden olabilir. Bu durum, iskele bağlantı noktalarında yorulmaya ve zamanla gevşemelere yol açarak iskelenin genel stabilitesini zayıflatır.
- Malzeme ve İşçi Güvenliği: Yüksek rüzgarlı havalarda iskele üzerindeki malzemelerin (levhalar, aletler, brandalar) yerinden oynaması veya düşmesi riski artar. Aynı zamanda, rüzgarın etkisiyle çalışanların dengesi bozulabilir, düşme riski yükselir.
- Yapısal Hasar: Aşırı rüzgar kuvveti, iskele elemanlarında (borular, bağlantı kelepçeleri) kalıcı deformasyonlara, bükülmelere veya kırılmalara yol açabilir, bu da iskelenin tamamen kullanılamaz hale gelmesine neden olabilir.
Rüzgar Yükü Hesaplamaları ve Standartlar
İskele projelendirmesinde, rüzgar yükü hesaplamaları zorunludur ve bu hesaplamalar aşağıdaki faktörleri dikkate alır:
- Rüzgar Hızı: Projenin bulunduğu bölgenin maksimum rüzgar hızı değerleri.
- İskele Geometrisi: İskelenin yüksekliği, genişliği, uzunluğu ve yüzey alanı.
- Boşluk Oranı: İskele yüzeyinde kullanılan ağlar, brandalar veya diğer malzemelerin rüzgarı ne kadar tuttuğu (rüzgar geçirgenliği). Özellikle yoğun branda kullanımı rüzgar yükünü katlayabilir.
- Topografya ve Çevre Etkisi: İskelenin kurulduğu alanın eğimi, çevredeki binaların veya doğal engellerin rüzgar akışını nasıl etkilediği.
Bu hesaplamalar, TS EN 12811 (Geçici İş Ekipmanları – İskeleler – Performans Gereklilikleri ve Tasarım) ve TS EN 1991-1-4 (Eurocode 1: Yapılar Üzerindeki Etkiler – Rüzgar Etkileri) gibi ulusal ve uluslararası standartlara uygun olarak yapılır.
Devrilmeyi Önleme ve Sabitleme Yöntemleri (Ankrajlama)
İskelenin rüzgar yüküne karşı yeterli direnci gösterebilmesi ve devrilmemesi için binaya veya zemine sağlam bir şekilde bağlanması, yani ankrajlanması hayati önem taşır. Ankrajlama, iskelenin projelendirilmiş en önemli güvenlik önlemidir.
Başlıca Ankraj Tipleri ve Uygulamaları:
- Duvar Ankrajları:
- En Yaygın Yöntem: İskele borularının özel ankraj kelepçeleri ve uygun dübeller (kimyasal veya mekanik) ile binanın taşıyıcı elemanlarına (kolon, kiriş, perde duvar, sağlam betonarme duvar) sabitlenmesidir.
- Uygulama: Dübeller, taşıyıcı elemana açılan deliğe yerleştirilir ve iskeleye özel ankraj kelepçeleriyle bağlanır. Dübelin tipi ve boyutu, duvar malzemesine ve taşıması gereken yüke göre belirlenir.
- Güç Kontrolü: Her bir ankraj noktasının, çekme testleri yapılarak yeterli tutma gücüne sahip olduğu doğrulanmalıdır.
- Duvar Geçişli Ankrajlar:
- İskelenin, binanın pencere veya diğer açıklıklarından geçirilen borularla içeriden sağlam bir noktaya bağlanmasıdır. Bu yöntem, özellikle dış duvarın çok sağlam olmadığı veya kimyasal dübel kullanımının mümkün olmadığı durumlarda tercih edilebilir.
- Gergi Ankrajları (Payandalar / Destekleme Sistemleri):
- Özellikle bağımsız iskelelerde (binaya bağlı olmayan) veya iskelenin kritik noktalarında kullanılır. İskelenin zemine veya ayrı bir denge noktasına açılı olarak (genellikle 45-60 derece) sabitlenmesiyle devrilme momenti dengelenir.
- Payandalar, iskelenin tabanından dışarı doğru uzanarak dengeyi artırır.
Ankraj Noktalarının Yerleşimi ve Aralığı:
- Proje Esaslılık: Ankraj noktalarının sayısı, tipi ve yerleşimi, iskele projesinde mühendislik hesaplarına göre kesin olarak belirtilir. Bu plana harfiyen uyulmalıdır.
- Sıklık: Genel bir kural olmamakla birlikte, iskeleler genellikle belirli kat yüksekliklerinde (örneğin her 2 katta bir veya maksimum 4 metrede bir dikeyde) ve yatay aralıklarda (örneğin her 4-6 metrede bir yatayda) ankrajlanır.
- Kritik Noktalar: İskelenin köşeleri, dönüşleri, kapı/pencere boşluklarının olduğu bölgeler, serbest uçlar ve iskelenin binadan ayrıldığı noktalar daha fazla ve daha güçlü ankraj gerektiren kritik bölgelerdir.
Doğru Malzeme ve Uygulama:
- Kullanılan tüm ankraj kelepçelerinin, dübellerin ve bağlantı elemanlarının, iskele sistemiyle uyumlu, hasarsız, standartlara uygun ve yeterli mukavemete sahip olduğundan emin olunmalıdır.
- Montaj, yetkili ve deneyimli personel tarafından, üretici talimatlarına ve projeye harfiyen uyularak yapılmalıdır. Yanlış montaj, ankrajın işlevsiz kalmasına neden olabilir.
Ek Güvenlik Önlemleri ve Yönetim
- Ağ ve Branda Kullanımı: İskele yüzeyinde kullanılan ağlar veya brandalar, iskelenin rüzgar yükünü önemli ölçüde artırır. Bu durumda, rüzgar yükü hesaplamaları yeniden yapılmalı ve daha sık ve güçlü ankrajlama yöntemleri uygulanmalıdır. Mümkünse rüzgar tahliye delikli brandalar tercih edilmelidir.
- Hava Durumu Takibi: Şiddetli rüzgarlı havalarda iskelede çalışma durdurulmalı ve iskele üzerindeki tüm gevşek malzemeler (levhalar, brandalar) toplanmalı veya sağlam bir şekilde sabitlenmelidir.
- Periyodik Denetimler: İskele kurulduktan sonra ve kullanım süresince düzenli aralıklarla (özellikle fırtına sonrası veya her hafta), tüm ankraj noktalarının sağlamlığı, kelepçelerin sıkılığı ve iskelenin genel stabilitesi yetkili kişilerce kontrol edilmeli ve kayıt altına alınmalıdır.
Sonuç
İskelelerde rüzgar yükü, göz ardı edilmesi mümkün olmayan, potansiyel olarak yıkıcı bir tehlikedir. Bu riskin yönetimi, doğru iskele projelendirmesi, mühendislik hesaplamalarına dayalı güçlü ankrajlama yöntemleri ve sürekli denetimle mümkündür. Unutmayın ki, sağlam bir iskele, ancak doğru ve yeterli ankrajlarla güvenli bir çalışma ortamı sunar.
iskelekirala.net olarak, kiraladığımız tüm iskele sistemlerinde rüzgar yükü hesaplamalarını ve uygun sabitleme yöntemlerini en yüksek güvenlik standartlarında uyguluyor, projenizin tüm aşamalarında güvenliğinizi en ön planda tutuyoruz. Uzman ekibimizle, devrilme riskine karşı maksimum koruma sağlamak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.