Türkiye’de İskele Mevzuatı ve Yasal Yükümlülükler: Güvenli Çalışmanın Hukuki Çerçevesi
İnşaat ve diğer yüksekte çalışma gerektiren sektörlerde iskeleler, işin vazgeçilmez bir parçasıdır. Ancak iskelelerin kurulumu, kullanımı ve sökümü, ciddi iş kazalarına yol açabilecek potansiyel riskler barındırır. Bu nedenle, Türkiye’de iskele güvenliği konusunda oldukça detaylı ve sıkı yasal düzenlemeler bulunmaktadır. Bu mevzuata uymak, sadece yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda çalışanların can güvenliğini sağlamanın ve projenin sorunsuz ilerlemesinin temel güvencesidir.
İşverenlerin ve ilgili tüm tarafların Türkiye’deki iskele mevzuatını ve yasal yükümlülüklerini bilmesi hayati önem taşır.
Temel Yasal Dayanaklar ve İlgili Yönetmelikler
Türkiye’de iskele güvenliği, başta 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu olmak üzere, bu kanuna bağlı çıkarılan çeşitli yönetmeliklerle düzenlenmiştir:
- 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Kanunu:
- Tüm işyerlerini kapsayan temel İSG çerçevesini çizer. İşverenlerin genel olarak iş sağlığı ve güvenliğini sağlama yükümlülüğünü (risk değerlendirmesi yapma, eğitim verme, KKD sağlama, güvenli çalışma ortamı oluşturma vb.) belirtir.
- İskele güvenliği de bu kanun kapsamında değerlendirilen kritik bir alandır.
- Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği (Resmî Gazete: 05.10.2013/28786):
- İnşaat, yıkım ve montaj gibi yapı işlerinde iskelelerle ilgili en spesifik ve detaylı kuralları içeren ana yönetmeliktir.
- İskelelerin Kurulması, Kullanılması ve Sökülmesi (Madde 30): Genel prensipleri belirler; iskelenin sağlam, stabil, uygun malzemeden olması, yetkili kişilerce kurulup sökülmesi gibi hususlar.
- İskele Projesi Zorunluluğu (Madde 31): Bu madde kritik öneme sahiptir.
- Yüksekliği 13,5 metrenin üzerinde olan iskeleler.
- Cephe genişliği 16 metrenin üzerinde olan iskeleler.
- Asma iskeleler, hareketli iskeleler, özel mühendislik gerektiren iskeleler.
- Kamu kurum ve kuruluşları ile işletmelerin kendi özel mevzuatında iskele projesi istenilen tüm iskeleler.
- Bu koşullarda iskele projesi, inşaat veya makine mühendisleri tarafından hazırlanmak ve onaylanmak zorundadır. Proje, iskelenin tüm bileşenlerini, bağlantı elemanlarını, ankraj noktalarını, yükleme kapasitelerini ve kurulum/demontaj prosedürlerini içermelidir.
- Yetkili ve Uzman Personel (Madde 32, 33): İskelelerin montajı, sökülmesi ve üzerinde değişiklik yapılması sadece bu konuda özel eğitim almış, yetkin ve deneyimli personel tarafından yapılabilir. Gerekli durumlarda bu personel, yetkili mühendisler tarafından denetlenmelidir.
- Periyodik Kontroller (Madde 34):
- İskeleler, kurulduktan sonra kullanılmaya başlanmadan önce.
- Üzerinde değişiklik yapıldığında.
- Uzun süre kullanılmadığında.
- Kuvvetli rüzgar, fırtına, deprem gibi olumsuz hava koşullarından veya doğal afetlerden etkilendikten sonra.
- Periyodik olarak, haftada en az bir kez.
- Denetimler, görevlendirilen yetkili teknik elemanlar (mühendisler, teknikerler vb.) tarafından yapılmalı ve sonuçları kayıt altına alınmalıdır.
- Malzeme Standartları: Kullanılacak tüm iskele malzemelerinin ulusal ve uluslararası standartlara (TS EN 12810, TS EN 12811 gibi Avrupa standartları) uygun, sertifikalı (CE belgeli) ve hasarsız olması zorunludur.
- Güvenlik Donanımları: Korkuluklar, ara korkuluklar, tekmelikler (eteklikler), güvenlik ağları, güvenli erişim merdivenleri/rampaları gibi koruyucu donanımların eksiksiz ve uygun şekilde kullanılması.
- Rüzgar Yükü ve Ankrajlama: Rüzgar yükü hesaplamaları yapılmalı ve iskele, projesine uygun sayıda ve nitelikte ankrajlarla binaya veya zemine sabitlenmelidir.
- İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (Resmî Gazete: 25.04.2013/28628):
- İskeleler, bu yönetmelik kapsamında “iş ekipmanı” olarak kabul edilir.
- Periyodik kontrollerin kimler tarafından (makine mühendisleri, inşaat mühendisleri vb.) ve hangi sıklıkla yapılacağı detaylandırılmıştır. Genellikle yılda bir defa periyodik kontrol zorunluluğu bulunsa da, iskeleler için Yapı İşleri Yönetmeliği’ndeki daha sık periyotlar (haftalık, her kurulum/değişiklik sonrası vb.) esas alınır.
- Kişisel Koruyucu Donanımların Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (Resmî Gazete: 02.07.2013/28695):
- İskele üzerinde çalışanların kullanması gereken Kişisel Koruyucu Donanımların (KKD) niteliklerini, seçimini ve kullanım zorunluluğunu belirler. (Baret, emniyet kemeri, iş ayakkabısı, eldiven, yüksek görünürlüklü giysiler vb.)
- İşverenin, çalışanlara uygun KKD’yi sağlamak ve bunların doğru şekilde kullanılmasını denetlemekle yükümlü olduğu belirtilir.
İşverenin Temel Yasal Yükümlülükleri (Özet)
Türkiye’de iskele kullanan her işveren veya yüklenicinin başlıca yasal yükümlülükleri şunlardır:
- İskeleyle ilgili tüm riskleri belirlemek ve önleyici tedbirleri almak için risk değerlendirmesi yapmak.
- Belirli durumlarda onaylı iskele projesi hazırlatmak veya temin etmek.
- Kullanılacak tüm iskele malzemelerinin standartlara uygun, sertifikalı ve sağlam olduğundan emin olmak.
- İskele montajı, sökümü ve denetimi için eğitimli, yetkili ve sertifikalı personel istihdam etmek veya bu hizmeti yetkin firmalardan almak.
- İskelenin periyodik kontrollerini belirlenen aralıklarda ve yetkili kişilerce yaptırmak, bu kontrollerin raporlarını düzenli olarak tutmak ve saklamak.
- İskele üzerinde çalışan tüm personele uygun kişisel koruyucu donanımları (KKD) sağlamak ve bunların kullanımını etkin bir şekilde denetlemek.
- Çalışanlara iskele güvenliği, güvenli kullanım yöntemleri, acil durumlar ve riskler hakkında gerekli eğitimleri vermek ve bilgilendirme yapmak.
- İskele kazaları için acil durum ve kurtarma planları hazırlamak ve uygulamak.
- İskelenin ankrajlama, korkuluklar, platformlar, merdivenler gibi tüm güvenlik unsurlarının eksiksiz ve mevzuata uygun olmasını sağlamak.
Uyumsuzluk Halinde Karşılaşılabilecek Yaptırımlar
Yasal yükümlülüklere uyulmaması durumunda işverenler ve sorumlular ciddi yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir:
- İdari para cezaları (her bir eksiklik veya ihlal için).
- İşin durdurulması kararları.
- Kaza durumlarında adli soruşturmalar, “taksirle yaralama” veya “taksirle ölüme sebebiyet verme” suçlamalarıyla cezai sorumluluklar.
- Şirketin itibarının ciddi şekilde zedelenmesi ve yeni iş alma kapasitesinin düşmesi.
- Sigorta şirketlerinin, mevzuata uyulmadığı gerekçesiyle tazminat ödemelerinden kaçınması.
Sonuç
Türkiye’deki iskele mevzuatı, çalışanların hayatını korumak ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. İşverenlerin bu yasal yükümlülüklere tam olarak uyması, sadece yasal bir gereklilik değil, aynı zamanda etik bir sorumluluktur. Yasalara uygun hareket etmek, hem kazaları önler hem de projenin sorunsuz ve maliyet etkin bir şekilde tamamlanmasını sağlar.
iskelekirala.net olarak, Türkiye’deki güncel iskele mevzuatına tam uyumlu, sertifikalı iskele sistemleri ve hizmetleri sunmaktayız. Projelerinizde yasal yükümlülüklerinizi eksiksiz yerine getirmeniz ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmanız için profesyonel destek ve danışmanlık sağlıyoruz.